تاریخچۀ شرکت ماکروسافت تا به امروز

شرکت ماکروسافت پیشرو در تولید سیستم های عامل رایانه های شخصی و نرم افزار های مرتبط به آن است. این شرکت همچنین به انتشار عناوین کتاب و محتوا های چند رسانه ای نیز پرداخته و به تولید خط شخصی از تبلت های لپ تاپ شو نیز پرداخته است. همچنین این شرکت فراهم کننده سرویس های ایمیل، سیستم های بازی های الکترونیکی، محاسبه گرهای ساده و پخش کننده های چند رسانه ای قابل حمل نیز هست. این کمپانی دارای نمایندگان فروش متعدد در سر تا سر دنیاست. علاوه بر مرکز تحقیق و توسعه ای که در ساختمان مرکزی این شرکت واقع در ردموند و شهر واشنگتن آمریکاست، آزمایشکاه های تحقیقاتی دیگری نیز در کمبریج در انگلیس (1997)، بجینگ در چین (1998)، ساداشیوناگار از توابع بانگالور در هند (2005)، سانتا باربارا در کالیفرنیای آمریکا (2005)، کمبریج در ماساچوستِ آمریکا (2008)، نیویرک در آمریکا (2012)، مونترئال در کانادا (2015) احداث کرده است.

تأسیس و رشد اولیۀ ماکروسافت

در سال 1975، بیل گیتس (Bill Gates) و پل جی آلن (Paul G. Allen) دو دوست دوران کودکی اهل سیاتل دست به تغییر بزرگی زدند و بیسیک ((BASIC که یک زبان برنامه نویسی برای ابر کامپیوتر ها بود را به شکلی تغییر دادند تا بتوان از آن برای رایانه های شخصی (آلتایر) استفاده کرد. کمی بعد، گیتس و آلن شرکت مایکروسافت را پایه گذاری کردند. این نام برگرفته از میکرو کامپیوتر (رایانۀ کوچک) و سافتور (نرم افزار) است. در چند سال بعد از آن، آن ها با تصحیح BASIC زبان برنامه نویسی دیگری ساختند. در سال 1980، شرکت بین المللی ماشین های کسب و کار (IBM) از ماکروسافت خواست تا نرم افزاری حیاتی یا همان سیستم عاملی برای اولین رایانۀ شخصی خود یعنی IBM PC تولید کند. ماکروسافت یک سیستم عامل از شرکت دیگری خرید و با ایجاد تغییراتی در آن، نامش را ام اس داس MS-DOS (MICROSOFT DISCK OPERATING SYSTEM) گذاشت. DOS در سال 1981 همراه رایانۀ شخصی شرکت IBM عرضه شد. بعد از آن، اکثر تولید کنندگان رایانه های شخصی این سیستم عامل را از ماکروسافت خریدند و منفعت بالایی به این شرکت رسید. در سال های ابتدایی دهه نود میلادی، بیش از 100 میلیون نسخه از این سیستم عامل به فروش رسیده بود و توانسته بود سیستم عامل های رقیب مانند CP/M که در دهه هشتاد از دور خارج شد و بعد از آن IBM OS/2 را از شکست دهد. این شرکت با سیستم عامل ویندوز جای خود را محکم تر کرد. ویندوز یک رابط کاربری گرافیکی بود که نسخه سوم آن در سال 1990 عرضه شد و بسیار ادامه دار شد. در سال 1993، ویندوز 3 و نسخه های بعدی آن، ماهانه یک میلیون نسخه فروش داشتند و حدود 90% از رایانه های جهان از سیستم عامل ماکروسافت استفاده می کردند. در سال 1995، این شرکت ویندوز 95 را منتشر کرد. این اولین سیستم عاملی بود که MS-DOS را به طور کامل در ویندوز تلفیق کرده بود و با Mac OS که سیستم عامل اپل بود، در سهولت در استفاده برابری می کرد. این شرکت همچنین پیشرو در تولید نرم افزار های تولیدی مانند پردازش کلمات و صفحه گسترده شد و از رقبای دیرینۀ خود یعنی Lotus و WordPerfect جلو زد.

ماکروسافت به شکل چشم گیری بخش انتشارات الکترونیکی خود که در سال 1985 آغاز به کار کرده بود و به موفقیت دایرِة المعارف چندرسانه ایش یعنی Encarta مشهور است را گسترش داد. همچنین با محصولات و سرویس های متنوع، پا به عرصه سرویس های اطلاعاتی و صنعت های سرگرمی گذاشت که از آن ها می توان به Microsoft Network و MSNBC اشاره کرد. (مشارکت با شرکت پخش بین المللی که یک شبکه تلویزیونی اصلی آمریکایی است) از این رو در اواسط دهه نود، ماکروسافت که در سال 1986 شرکت سهامی عام شده بود، به یکی از قدرتمند ترین و سود آور ترین کمپانی های تاریخ آمریکا بدل شد. به شکل دائم، از هر دلار فروش، 25% سود می برد که یک رکورد خیره کننده بود. در سال مالی 1996 این شرکت، درآمد خالص 2 میلیارد دلار را برای اولین بار ثبت کرد و زنجیرۀ سود های شکسته نشده اش حتی در دوران رکود بزرگ سال های 09-2007 ادامه دار بود. ( درآمد خالص آن در سال مالی 2009 به بیش از 14 میلیارد دلار رسید. با این حال، این رشد سریع در صنعتی با رقابت های تنگاتنگ و تغییرات سرعتی باعث ایجاد خشم و حسادت در بین رقبا شد. برخی از آن ها شکایت داشتند که  این شرکت بر خلاف قانون رقابت عادلانۀ آمریکا عمل می کند. ماکروسافت و مدافعینش معتقد بودند، خیلی قبل تر از این که این شرکت باعث از بین رفتن قدرت رقابت و نوآوری های تکنیکی فعلی شود، اوج گرفتنش باعث ایجاد هر دو مورد شده بود و تنها نرم افزار هایش دائماً ارزان تر و مفید تر شده اند. بررسی های دیوان عدالت آمریکا در 1994 به این نتیجه رسید که ماکروسافت باید برخی از فعالیت های فروش خود که به نظر دولت باعث دلسرد کردن مشتریان سیستم های عامل از امتحان کردن دیگر برنامه ها می شود را تغییر دهد. در سال بعد دیوان عدالت  با موفقیت پیشنهاد خرید برترین تولید کنندۀ نرم افزار های مالی برای رایانه های شخصی یعنی .Intuit Inc را به چالش کشید.

به دنبال اینترنت

ماکروسافت در درک احتمالات تجاری سیستم های شبکه ای و اینترنت کمی کند عمل کرد که بخشی از آن به خاطر موفقیت چشم گیر در نرم افزار های رایانه های شخصی بود. در سال 1993، ویندوزNT عرضه شد. این ویندوز یک برنامۀ به عنوان نشان اختصاصی بود که چند رایانۀ جدا از هم را به هم وصل کرده و اعتبار و امنیت شبکه ای بیشتری را ارائه می کرد. فروش های ابتدایی ناامید کننده بود اما در سال 1996، این ویندوز به عنوان استاندارد رایانه های شبکه قلم داد می شد و به سرعت جای NetWare از شرکت Novell را در بازار سهام گرفت. ماکروسافت وارد عرصه اینترنت نشده بود تا این که شرکت ارتباطات Netscape از سرویسی به نام Navigator رونمایی کرد. این سرویس یک برنامه مرورگر اینترنت بود که جستجو در فضای تارنمای جهانی را آسان تر می ساخت. در یک تغییر ناگهانی، ماکروسافت اقدام به توسعۀ مرورگر مخصوص خود یعنی اینترنت اکسپلورر کرد و به رایگان عرضه کرد و به شدت اقدام به قانع کردن سازندگان رایانه ها و عرضه کنندگان سرویس های اینترنت کرد تا این محصول را به سرعت پخش کنند. از سال 1996 این شرکت اقدام به فروش سیستم عامل ویندور همراه با این مرورگر کرد و پروسه تلفیق مستقیم آن با ویندوز را آغاز کرد. در واکنش به این حرکت، Netscape این شرکت را به نقض فرمان توافق متهم کرد و از آن ها شکایت کرد. این تلاش ها باعث شد که دیوان عدالت دوباره بررسی های گشترده خود را بر علیه ماکروسافت آغاز کند.

در سال 1999 و بعد از یک محاکمۀ 30 ماهه، قاضی ماکروسافت را به جرم اختلال در تجارت و کاهش رقابت اقتصادی مجرم  شناخت و دستور فروپاشی این شرکت را صادر کرد. در سال 2001، دادگاه استیناف، رأی فروپاشی را تعلیق کرد اما همچنان این کمپانی را به دلیل سعی غیر قانونی برای انحصاری سازی، مجرم شناخت. ناکامی های قانونی این شرکت در سال 2004 ادامه یافت. اتحادیه اروپا سنگین ترین جریمه تاریخ این شرکت تا آن زمان یعنی 497.2 میلیون یورو را برای تلافی فعالیت های انحصاری سازی نسبی به آن ها تحمیل کرد. در فوریه سال 2008، اتحادیه اروپا جریمه سنگین تری به مبلغ 899 میلیون یورو را به دلیل فروش غیرقانونی نرم افزار های چند رسانه ای همراه با سیستم عامل ویندوز در جهت کنار زدن رقبا اعمال کرد.

ورود به عرصه بازی های رایانه ای و بازار تلفن همراه

در سال 2001، ماکروسافت کنسول بازی ایکس باکس را به بازار معرفی ویندوز اکس پیمعرفی کرد که به سرعت رتبه دوم کنسول های بازی دنیا را به خود اختصاص داد. در سال 2002، ایکس باکس لایو رونمایی شد. این سرویس یک شبکه با پهنای باند کسترده برای کنسول ها بود. این شرکت کنسول قوی تری به نام ایکس باکس 360 را در سال 2005 عرضه کرد. در بازاری فوق العاده رقابتی و حساس که از سمت نینتندو وی و همچنین سونی پلی استیشن تحت فشار بودند، آن ها برای درآمد زایی دائم از این کنسول ها، سال ها تلاش کردند.  برای مثال در سال 2009، برای این که بتوانند سهم بیشتری از بازار را مال خود کنند، اقدام به کاهش 25% قیمت کنسول خود یعنی ایکس باکس 360 الیت کردند. این حرکت موفقیت آمیز بود و تا سال 2010 ایکس باکس 360 تبدیل به پر استفاده ترین  کنسول در بین آمریکایی ها شد. اما این کاهش قیمت با افت 6% در سود بخش سرگرمی و دستگاه هایش شد.

در این بخش، محصولات دیگر نیز در کشمکش قرار داشتند. زون (Zune) که محصولی از خانواده پخش کننده های موسیقی قابل حمل بود در سال 2006 معرفی شد اما با شکست رو به رو شد و نتوانست سلطۀ آی پاد شرکت اپل را از بین ببرد. سیستم عامل ویندوز موبایل که در گوشی های هوشمند برند های مختلفی همچون اچ تی سی، ال جی، موتورلا و سامسونگ استفاده می شد سهم کمتری از بازار را نسبت به ریسرچ این موشن از شرکت بلک بری و آیفن از شرکت اپل به خود اختصاص داده بود. در سال 2009 نیز این شرکت انتشار اینترنتی و نسخه دیسکی از دایرة المعارف خود یعنی Encarta را متوقف کرد.

 توسعه های بعدی در سیستم عامل ویندوز

ماکروسافت در سال 2001 برای جایگرینی سیستم عامل های خود شروع به یک برنامه ریزی اساسی کرد. این پروژه که با اسم مستعار شاخ داز شناخته می شد با تأخیر های متعددی رو به رو شد که بخشی از آن به دلیل افزایش آگاهی عموم نسبت به امنیت رایانه ها و تمایل مشتریان به داشتن تلفیق بهتری از رایانه های شخصی با بازه گسترده ای از تجهیزات درون خانه های مدرن الکترونیکی بود. این شرکت از نو آغاز کرد و سیستم عامل جدید ویستا (Vista)، در اواخر سال 2006 برای توسعه دهندگان منتشر شد و سال بعد برای استفاده عموم به بازار آمد. همانند تمام سیستم های عامل جدید، ویستا نیز با مشکلات ابتدایی مثل ناسازگاری با رایانه های قدیمی رو به رو شده بود. ساختار سنگین این سیستم عامل جدید، مسئلۀ ای مشکل زا شده بود و کارکرد مناسب آن نیازمند میکروپردازشگر های سریع و حافظه های اختصاصی زیاد بود. اشغال قضای زیاد برای ذخیرۀ منابع کافی جهت کارکرد این سیستم عامل باعث شد تا بسیاری از شرکت ها و افراد از بروزرسانی سیستم های قبلی خود مانند ویندوز اکس پی که سرویس دهی کاملاً مناسبی داشت، امتناع کنند. به علاوه، مشتریان با انتخاب های مختلفی که برای ویستا وجود داشت (نسخه خانگی، حرفه ای، پایانی، کسب و کار و از این دست) سردرگم شده بودند. این در حالی بود که بیشتر کاربران در جهت کسب و کار از سیستم عامل ماکروسافت استفاده می کردند و به دلیل تغییرات اساسی در رابط کاربری دلسرد شده بودند و تمایلی به تغییر نرم افزار های داخلی خود برای سازگاری با این نسخه نداشتند. سازمان های کاربر دلایل دیگری نیز برای ادامه کار با اکس پی داشتند. هر چند در مقایسه با دیگر سیستم های عامل مشکل زا بود اما امنیت اکس پی بسیار بیشتر از سیستم های بعد از خود بود. همچنین سرعت و پایداری بیشترش نسبت به نسخه های پیشین یعنی 95 و 98 و وجود ده ها هزار نرم افزار که مخصوص این سیستم توسعه یافته بود، کاربران کسب و کاری آن را نسبت به تغییر دادن اکس پی به ویستا بی علاقه کرده بود. می توان گفت که رضایت مشتریان نسبت به ویندوز اکس پی عامل شکست ویستا در بین کاربران کسب و کار شد. سازندگان رایانه های شخصی، که با ماکروسافت توافق کرده بودند تا محصولاتشان را با سیستم ویستا عرضه کنند، مجبور به پیشنهاد برای بازگشت به اکس پی شدند و همچنین در پی تقدریر های کاربران از اکس پی، ماکروسافت مجبور به ادامه پشتیبانی رسمی از این نسخه تا سال 2014 شد که از سیاست استاندارد پشتیبانی این شرکت 3 سال بیشتر بود.

علاوه بر مشکلات سیستم عامل، ماکروسافت با رقابت تنگاتنگی در بازار نیز رو به رو شده بود. سیستم عامل مک اکس که سوار بر موفقیت های بزرگ محصولات آیفون و آیپاد می تاخت، رواج زیادی یافته بود. لینوکس سیستم عاملی مخصوص حرفه ای ها شده بود و ورژن های کاربر پسند مانند Ubuntu را منتشر کرده بود. در اواخر دهۀ اول قرن 21، لینوکس موفق به جذب یک سوم نوت بوک های ارزان قیمت شده بود. اما همچنان ماکروسافت با مشکلاتی که در بازار داشت توانسته بود عرضه کننده اصلی سیستم های عامل باقی بماند. ویندوز بسته به تحقیقات، حدود 86 تا 92 درصد از سهم بازار سیستم های عامل دنیا را از آن خود کرده بود. با عرضه ویندوز 7 در سال 2009 به عنوان جایگزین ویستا که با تحسین منتقدان همراه شد، ماکروسافت جایگاه خود در بازار را حفظ کرد. در سال 2012 نیز آن ها ویندوز 8 را که ظاهر آغازینش از کاشی های نرم افزار ها تشکیل شده بود، منتشر کردند. ویندوز 10 در سال 2015 عرضه شد و از کورتانا که یک دستیار شخصی دیجیتالی بود رو نمایی کرد. کورتانا قادر به پاسخ دادن به دستورات صوتی بود. همچنین در ویندوز 10، یک مرورگر جدید به نام ماکروسافت اج (Edge) جایگزین اینترنت اکسپلورر شد.

رقابت با گوگل

بازگشت سریع ماکروسافت به دوران اوج خود در زمینۀ مرورگر و سیستم عامل در بخش موتور جستجوگر تکرار نشد. لایو سرچ از شرکت ماکروسافت با اختلاف زیاد نسبت به شرکت گوگل که غولی در عرصه صنعت شده بود، و همچنین شرکت یاهو که یک پرتال اینترنتی را عرضه کرده بود، به کار خود ادامه می داد. آن ها امیدوار بودند که در سال 2009 و با عرضۀ موتور جستوجوگر جدیدشان یعنی بینگ (Bing) که به موتور تصمیم گیری معروف بود ورق را در بازار برگردانند. بینگ طوری طراحی شده بود که اطلاعات بازیابی شدۀ بیشتری نسبت به حالت معمول را به نمایش بگذارد و امکان انتخاب هوشمندانه تر به کمک پیشنهاد لینک و یا در برخی موارد دادن اطلاعاتی کافی که دیگر نیاز به جستوجوی بیشتر نباشد، را فراهم کند.

در سال 2008 ماکروسافت پیشنهادی 44.6 میلیارد دلاری برای خرید شرکت یاهو ارائه کرد اما با مخالفت آن ها رو به رو شد. با این حال، مذاکرات بین شرکت ها ادامه یافت و در سال 2009 به توافقی 10 ساله رسیدند که طبق آن یاهو از موتور جست و جوی بینگ در سایتش استفاده کند و تبلیغات پولی در سایت ماکروسافت را مدیریت کند. ماکروسافت نیز در ادامه کار با یاهو، محتوای جست و جویش را با لایسنس ولفرم ریسرچ (Wolfram Research) ارائه کرد. این شرکت سازندۀ موتور جست و جوی علمی ولفرم آلفاست (WolframAlpha) که از متمتیکا (Mathematica) قدرت گرفته است.

در سوی دیگر از رقابتش با گوگل، ماکروسافت به رایانش ابری روی آورد. جایی که برنامه ها و فضای ذخیره سازی توسط مراکز سرویس دهی اینترنت ارائه می شود و به سادگی توسط رایانه های شخصی افراد در خانه قابل دسترسی هستند. اولین حرکت این شرکت در سال 2008 و با رونمایی ازپلتفرم ویندوز آزور (Windows Azure) آغاز شد.  این سرویس اجازه می داد تا ارائه دهندگان خدمات و کسب و کار های رایانه ای زیرساخت هایشان را در فضای ابری ایجاد کرده و این زیرساخت ها را به عنوان یک سرویس به مشتریان ارائه دهند. در سال 2011، ماکروسافت آفیس 365 (Office 365) را عرضه کرد که نسخه ای ابری از مجموعه نرم افزار پر سود کسب و کار آفیس بود ( متشکل از ورد، اکسل، پاورپوینت؛ اوت لوک، وان نوت) و خدمات و خصوصیاتی شبیه به گوگل داکس (Google Docs) داشت.

در سال 2011، شرکت ارتباطات صدایی اینترنتی اسکایپ (Skype) را با مبلغ 8.5 میلیارد دلار خریداری کرد که در آن زمان گران ترین خرید ماکروسافت به حساب می آمد. این شرکت در برنامه های خود قصد داشت تا اسکایپ را به ایکس باکس، اوت لوک و گوشی های هوشمند ویندوزی اضافه کند. خرید اسکایپ موجب شد تا ماکروسافت رقیب سرویس گفت و گوشی تصویری اپل به نام فیس تایم (Facetime) و سرویس ارتباط اینترنتی گوگل یعنی ویس (Voice) شود.

ماکروسافت بعد از بیل گیتس

در سال 2000، بیل گیتس از مدیرعاملی این شرکت کناره گرفت و کار را به استیو بالمر (Steve Balmer) که گیتس در دوران کوتاه حضور خود در دانشگاه هاروارد  در دهه 70 او را دیده بود، واگذار کرد. همچنین در سال 2006، عنوان معمار ارشد نرم افزار را به ری اوزی (Ray Ozzie) که طراح ارشد بستۀ شبکۀ کامپیوتری در لوتوس نوتس (Lotus Notes) در دهه 90 بود، سپرد. در سال 2008 نیز او مدیریت روزانۀ این شرکت را به بالمر، اوزی و دیگر مدیران  سپرد اما به عنوان رئیس هیئت مدیره باقی ماند. اوزی در سال 2010 از سمت خود استعفاء کرد و همچنین استیو بالمر مدیرعاملی شرکت را در سال 2014 به ساتیا نادلا (Satya Nadella) داد که مدت ها به عنوان مدیر اجرایی ماکروسافت فعالیت کرده بود.

نگرانی ها ( و امید هایی) در بین ناظران صنعت وجود داشت که رفتن بیل گیتس برتری ماکروسافت در صنعت رایانه را از بین ببرد. اما این اتفاق رخ نداد. این شرکت توانست برتری خود در بخش کسب و کار و مشتریان را در زمینۀ سیستم های عامل، نرم افزار های تولیدی و سرویس های آنلاین بازی باز پس گیرد. در سال 2012، این شرکت سرفیس (Surface)  را که یک تبلت با قابلیت تبدیل شدن به لپ تاپ بود را با سخت افزار هایی طراحی شده توسط ماکروسافت را برای اولین بار در تاریخ این شرکت رونمایی کند. آن ها همچنین در تمام عرضه های نرم افزاری و فناوری اطلاعات کسب و کار محصولاتی رقابتی ارائه کردند. سود اصلی و نقطه قوت ماکروسافت در قسمت کسب و کارش بود که با محصولاتش استاندارد های جهانی را تعریف کرد. با این حال، مدیریت این شرکت دریافت که با پیشرفت فناوری اطلاعات و کمرنگ شدن مرز بین رایانش شخصی و رایاینش کسب و کار، باید حضور عمده ای اگر نه غالب، در بازار مشتریان داشته باشد.