اقتصاد توسعه یافته منطقه یا به طور معمول کشوری است با سطح بالایی از ثروت و منابع در دسترس ساکنان یا شهروندان آن کشور.
اقتصاد توسعه یافته چیست؟
منظور از توسعه یافته‌گی چیست؟
این مفهوم که اقتصادی توسعه یافته است بشکل دقیق تعریف نشده بلکه بر اساس در نظر گرفتن بسیاری از عوامل تعریف می‌شود.
در واقع توسعه یافتگی یک کشور به عواملی بستگی دارد که بشکل دقیق با مفهوم اقتصاد ارتباط ندارند. در عوض، عوامل مختلفی (اقتصادی یا غیر اقتصادی) وجود دارد که به توسعه اقتصادی کمک می‌کنند و آن را اندازه می‌گیرند. بعضی از آنها عبارتند از:
• سطح تولید یک کشور
• سطح مصرف یک کشور
• کمیت و کیفیت منابع طبیعی
• کمیت و کیفیت زیرساخت‌های عمومی
• آموزش عموم مردم
• سطح درآمد شهروندان متوسط
• بروز فقر
• میزان زاد و ولد
• رضایت کارکنان
چگونه می‌توان توسعه اقتصادی را سنجید
به منظور تعیین کمی از سطح توسعه اقتصادی، اقتصاددانان شاخص‌هایی را تهیه کرده‌اند که عوامل فوق را اندازه گیری می‌کنند.
برخی از شاخص‌هایی که معمولاً برای اندازه گیری فاکتورهای اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:
• تولید ناخالص داخلی (GDP)
• تولید ناخالص داخلی به درآمد سرانه
• درآمد ناخالص ملی (GNI)
• درآمد سرانه
از نظر منطقی، اقتصادهای توسعه یافته در اندازه گیری شاخص‌های فوق نمره بالاتری می‌گیرند.
از آنجا که عوامل غیر اقتصادی نیز در ارزیابی یک اقتصاد توسعه یافته نقش دارند، محققان از شاخص‌های اندازه گیری خاصی استفاده می‌کنند. دو شاخص مورد استفاده عبارتند از:
۱- شاخص توسعه انسانی (HDI)
۲- شاخص جهانی رضایتمندی
شاخص توسعه انسانی با استفاده از معیارهایی مانند «زندگی طولانی و سالم»، «آموزش» و «استاندارد زندگی» به کشورها نمره‌ای از ۰ تا ۱ اختصاص می‌دهد، در حالی که شاخص جهانی رضایتمندی از طریق بررسی «سطح کلی خوشبختی» میزان رفاه را اندازه گیری می‌کند.
اگرچه این اندازه گیری‌ها ارتباط مستقیمی با توسعه اقتصادی ندارند اما اقتصادهای توسعه یافته معمولاً نمره بالاتری دارند. بعلاوه، این همبستگی‌ها روابط مهم بین عوامل غیر اقتصادی و اقتصادهای مولد را برجسته می‌کند.
یعنی بهبود عوامل غیر اقتصادی یک کشور مانند آموزش و مراقبت‌های بهداشتی برای شهروندان امری حیاتی جهت توسعه بهتر اقتصادی است.
بنیاد یک کشور توسعه یافته
طبق تجزیه و تحلیل موسسه جهانی تحقیقات اقتصادهای توسعه یافته، چهار وجه از جامعه وجود دارد که پایه و اساس یک کشور پیشرفته را ایجاد می‌کند. این چهار ستون عبارتند از:
۱- اقتصاد: بهره وری پیشرفته
۲- حمکرانی: بازتاب ترجیحات شهروندان
۳- جامعه: حقوق و فرصت‌های اجتماعی برابر
۴- اداره: موثر در اجرا
اقتصاد
واضح است که دستیابی به سطح بالایی از بهره وری و درآمد برای توسعه اقتصادی مهم است. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که برای اقتصادهای توسعه یافته، بهره وری و درآمد به جای استخراج منابع طبیعی از تولید کالاها و خدمات حاصل می‌شود.
حکمرانی
اقتصادهای پیشرفته‌تر دارای دولت‌ها یا حمکرانی‌هایی هستند که پاسخگوی ترجیحات شهروندان آن کشور می‌باشند. یعنی یک دولت براساس عملکرد و نظرات افرادی که به آنها خدمت می‌کند مورد قضاوت قرار می‌گیرد.
به نظر می‌رسد دموکراسی تا حدی ناخواسته به این نقطه رسیده است زیرا بسیاری از اقتصادهای پیشرفته در جهان دارای حکومت‌های دموکراتیک هستند.
جامعه
جنبه جامعه به معنای در دسترس بودن فرصت‌ها برای شهروندانی از جمعیت‌های مختلف جهت دستیابی به موفقیت شخصی است. محققان از این نظر حمایت می‌کنند که برای پیشرفت اقتصادی، افراد باید باور داشته باشند که می‌توانند موفق شوند.
وقتی شهروندان باور کنند که می‌توانند موفق شوند به کمک نوآوری و بهره وری بالاتر که خود منجر به توسعه اقتصادی می‌شود کار می‌کنند و پاداش می‌گیرند.
مدیریت
مدیریت به توانایی دولت برای اجرای سیاست‌های خود به طور موثر و کارآمد اشاره دارد. به عبارت دیگر شهروندان یک کشور باید یک دولت را باور کنند تا بتوانند بر اساس سیاست‌های دولتی که توسعه اقتصادی را تشویق می‌کند، عمل کنند.
نمونه‌هایی در کشورهای مختلف
همانطور که در بالا ذکر شد، کشورهای توسعه یافته عموماً هم در شاخص‌های اقتصادی و هم غیر اقتصادی نتایج بهتری از خود نشان می‌دهند.
به عنوان مثال، سه کشور با اقتصاد توسعه يافته و سه کشور بدون چنین افتصادی در زير آورده شده است. سرانه تولید ناخالص داخلی مربوط به سال ۲۰۱۸ (به دلار آمریکا) و شاخص توسعه انسانی (HDI) مربوط به سال ۲۰۱۹ است.
کانادا: درآمد سرانه ۴۶،۲۳۳ دلار و امتیاز HDI آن ۰.۹۲۲ بوده است.
انگلستان: درآمد سرانه ۴۲،۹۴۴ دلار و امتیاز HDI آن ۰.۹۲۰ بوده است.
ایالات متحده: درآمد سرانه بر اساس تولید ناخالص داخلی ۶۲،۷۹۵ دلار و نمره HDI آن ۰.۹۲۰ بوده است.
چین: درآمد سرانه بر اساس تولید ناخالص داخلی ۹۷۷۱ دلار و نمره HDI آن ۰.۷۵۸ بوده است.
هند: درآمد سرانه بر اساس تولید ناخالص داخلی ۲۰۱۰ دلار و امتیاز HDI آن ۰.۶۴۷ بوده است.
پاکستان: درآمد سرانه بر اساس تولید ناخالص داخلی ۱۴۸۲ دلار و نمره HDI آن برابر با ۰.۵۶۰ بوده است.
خلاصه
• اقتصاد توسعه یافته منطقه یا به طور معمول کشوری است با ثروت و منابع فراوان در دسترس ساکنان یا شهروندان آن کشور.
• اقتصادهای توسعه یافته نتایج بهتری در شاخص‌های اندازه گیری که روش‌هایی برای اندازه گیری عوامل اقتصادی و غیر اقتصادی یک کشور هستند نشان می‌دهند.
• چهار جنبه برای یک اقتصاد توسعه یافته عبارت است از: اقتصاد تولیدی، سیاست پاسخگو، مساوات در جامعه و دولت توانمند.
