دایره لغت اقتصاد امتیاز انحصاری را به این شکل تعریف می کند: اگر تنها یک شرکت خاص بتواند یک محصول خاص را تولید کند، آن شرکت در بازار و در مورد آن محصول امتیاز انحصاری دارد.
برای درک بهتر امتیاز انحصاری و طرز کار آن باید عمق بیشتری را مورد کاوش قرار دهیم. امتیاز انجصاری چه ویژگی هایی دارد و با بازارهای محدود، بازارهایی با رقیب های انحصاری و فوق العاده رقابتی چه تفاوتی دارد؟
ویژگی های امتیاز انحصاری
وقتی که در مورد امتیاز انحصاری یا بازارهای محدود صحبت می کنیم، در مورد بازارهایی با محصول خاص مثل تستر یا پخش کننده دی وی دی بحث می کنیم. در رساله های مربوط به امتیاز انحصاری، فقط یک شرکت وجود دارد که محصول را تولید می کند. در بحث امتیاز انحصاری در دنیای واقعی، مثل سیستم اجرایی امتیاز انحصاری، تنها یک شرکت است که اکثریت فروش را به خود اختصاص داده است ( مایکروسافت) و تعداد زیادی شرکت های کوچکتر نیز وجود دارند که تاثیر کم و ناچیزی بر شرکت اصلی دارند.
از آنجایی که تنها یک شرکت در بحث انحصار وجود دارد، منحنی تقاضا شرکت دارای امتیاز انحصاری با منحنی تقاضا بازار یکسان است و شرکت دارای این امتیاز نگرانی بابت قیمت گذاری شرکت های رقیب ندارد. در نتیجه شرکت تا جایی که هزینه اضافی دریافتی آن ها از فروش واحدهای اضافی ( درآمد حاشیه ای) از هزینه اضافی که برای تولید یک محصول اضافه متحمل می شود (هزینه حاشیه ای) بیشتر باشد به تولید ادامه می دهد. در نتیجه شرکت دارای امتیاز انحصاری همیشه تعداد تولید خود را در سطحی نگه می دارد که هزینه حاشیه ای برابر با درآمد حاشیه ای باشد.
به خاطر عدم وجود رقیب، شرکت های دارای امتیاز انحصاری به سود اقتصادی دست می یابند. همین امر باعث می شود که شرکت های دیگر نیز وارد این بازار شوند. برای اینکه این بازار به شکل انحصاری خود ادامه دهد، باید موانعی برای ورود به آن وجود داشته باشد. بعضی از این موانع عبارتند از:
موانع حقوقی ورود به بازار
این موقعیتی است که یک قانون از ورود دیگر شرکت ها به بازار برای فروش یک محصول جلوگیری می کنند. در ایالات متحده تنها شرکت USPS می تواند نامه های خیلی مهم را تحویل دهد در نتیجه این می تواند یک مانع قانونی برای ورود به این حوزه باشد. در خیلی از حوزه های قضایی الکل را تنها از طریق مراجع دولتی می توان به فروش رساند که همین موضوع نیز یک مانع قانونی برای ورود به این بازار می باشد.
حق ثبت اختراع
حق ثبت اختراع نیز یکی از زیرمجموعه های موانع قانونی برای ورود به بازار می باشد اما از مقدار اهمیتی برخوردار است که بتواند بخش مجزای خود را داشته باشد. حق ثبت اختراع برای مدت محدودی امتیاز انحصاری تولید و فروش محصول را به مخترع خود می دهد. Pfizer مخترع داروی ویاگرا، حق ثبت اختراع آن دارو را دارد در نتیجه Pfizer تنها شرکتی است ویاگرا را تولید و به فروش می رساند تا زمانی که مهلت حق ثبت اختراع به پایان برسد. حق ثبت اختراع ابزاری است که دولت از آن برای حمایت از اختراعات استفاده می کند چرا که شرکت ها تمایل بیشتری به ساخت محصولات جدید خواهند داشت اگر می دانستند که می توانند برای محصول خود امتیاز انحصاری داشته باشند.
موانع طبیعی برای ورود به بازار
در این مدل انحصار شرکت های دیگر به دلیل هزینه های بالای شروع به کار یا وجود مزیت های خاص برای شرکت های بزرگتر در نتیحه هزینه های ساختاری، نمی توانند وارد بازار شوند. اکثر خدمات عمومی در این دسته قرار می گیرند. اقتصاد دانان اغلب به این مدل انحصار، امتیاز انحصاری طبیعی می گویند.
نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در مورد امتیاز انحصاری حس می شود. بازارهای انحصاری در مقایسه با دیگر ساختاری های بازار خاص هستند چرا که تنها شامل یک شرکت شده و در نتیجه شرکت دارای امتیاز انحصاری قدرت بیشتری در بازار خواهند داشت.
