هر واحد، شرکت، صاحب کسب و کار و یا سرمایه گذار با یکدیگر متفاوت هستند. هر کدام از آنها انگیزه های خودشان را دارند و سنجه‌های متفاوتی برایشان اهمیتی دارد. از این رو می‌توان گفت هر مدل مالی ویژگی های منحصر به فرد خودش را داراست. به همین علت است که هر مدل مالی را می توان بر اساس کاربران آن تغییر داد.
با این وجود یک مدل مالی استاندارد حداقل این چهار مورد را در بر میگیرد: صورت مالی، پیش بینی عملیاتی نقدینگی، سنجه های عملیاتی و صحت سنجی
۱. صورت‌های مالی
هر مدل مالی استاندارد شامل پیش بینی سه صورت مالی می‌شود: صورت سود و زیان (P&L)، ترازنامه (BS) و صورت جریان وجه نقد (CF). صورت‌های مالی عموما به عنوان یک روش پذیرفته شده برای تبادل داده‌های مالی بین شرکت‌ها، بانک‌ها، دولت، سرمایه گذاران و هر کسی که به نوعی نیاز دارد از عملکرد مالی مطلع شود، پذیرفته شده است. به همین علت در هر فرایند جذب سرمایه وجود یک نفر متخصص مالی که بتواند صورت‌های فوق را تفسیر کند نیاز است.
صورت سود و زیان
صورت سود و زیان اصولا یک بررسی اجمالی از تمام درآمدها و هزینه‌های شرکت در یک بازه زمانی مشخص است که نشان می‌دهد شما سودآور بوده‌اید یا خیر.
صورت سود و زیان در یک مدل مالی استاندارد، نشانگر سنجه‌های حیاتی همچون سود ناخالص، سود خالص و سود پیش از کسر مالیات و استهلاک (EBITDA) می‌باشد. این سنجه‌ها برای سرمایه گذاران بسیار مهم است زیرا برای درک عملکرد اجرایی شرکت و مقایسه کارآمدی شرکت‌های مختلف به آن ها کمک می‌کند. صورت سود و زیان برای مقایسه بازه‌های زمانی محتلف، بودجه و عملکرد واقعی، عملکرد شرکت با سایر شرکت‌ها و غیره کاربرد دارد و همچنین می‌تواند قوت و ضعف عملکرد شرکت را نشان دهد.
ترازنامه
در یک مدل مالی استاندارد، ترازنامه یک خلاصه اجمالی از تمام چیزهایی است که شرکت مالک آن (دارایی‌ها) و تعهدات شرکت (بدهی‌ها)، در یک نقطه زمانی مشخص است. این صورت مالی یک تصویر لحظه‌ای (مثلا پایان سال) می‌باشد، در حالیکه صورت سود و زیان تمام هزینه‌ها و درآمدها را طی یک دوره زمانی مشخص نشان می‌دهد.
بدهی‌ها، تعهدات شرکت و این که چگونه تامین مالی کرده است را نشان می‌دهد و در سوی دیگر دارایی ها نشان می‌دهد که این منابع چگونه در شرکت صرف شده‌اند(به عنوان مثال یک بخش سرمایه برای خرید مواد اولیه و یا تجهیزات هزینه شده است). مابه التفاوت دارایی ها و بدهی ها نشان دهنده سرمایه-سهامداران- می باشد. در واقع سرمایه‌ای که توسط سهامداران و سرمایه گذاران تامین شده است.
به همین علت ترازنامه همیشه “تراز” است. سهم سهامداران بیان کننده ارزش خالص شرکت است. به عبارتی دیگر، مقداریست که بعد از فروش تمام دارایی های شرکت و پرداخت تمام بدهی ها به سهامدارن پرداخت می گردد.
صورت جریان وجوه نقد (نقدینگی)
در هر مدل مالی استاندارد، صورت جریان وجوه نقد نشان دهنده تمام وجوه نقدیست که در یک بازه زمانی مشخص به شرکت وارد شده اند و از آن خارج شده اند. این صورت شامل سه بخش است: جریان نقدینگی عملیاتی، جریان نقدینگی سرمایه ای و جریان نقدینگی مالی. تمایز میان این سه بخش به شما کمک می کند تا متوجه شوید در چه بخش هایی پول به شرکت شما وارد می شود و یا از آن خارج می شود.
جریان نقدینگی عملیاتی ورود و خروج پول برای عملیات اصلی شرکت را در بر می گیرد. جریان نقدینگی سرمایه ای تغییرات در سرمایه گذاری در دارایی ها و تجهیزات را نشان می دهد. در اکثر استارتاپ ها این جریان نقدینگی عموما منفی است؛ چون نیاز به خرید دارایی دارند، مگر این که در حال واگذاری دارایی ها خود باشند.
جریان نقدینگی مالی در واقع نشان دهنده تغییرات در نقدینگی شرکت ناشی از اقدامات مالی می باشد. با جذب سرمایه، ورود جریان نقدینگی و با تقسیم سود سهام یا پرداخت بهره بانکی خروج نقدینگی اتفاق می افتد.
صورت جریان وجوه نقد به مدیران اجازه می دهد تا با دید وسیع در خصوص عملیات شرکت تصمیم بگیرند و همواره بر بدهی های شرکت نظارت داشته باشند. همچنین این صورت مالی به تعیین نیازهای مالی شرکت و همچنین زمان بندی پرداخت هزینه ها و بدهی ها کمک می کند.
۲. پیش بینی نقدینگی عملیاتی
برای اهداف تامین مالی عموما پیش بینی های مالی سالیانه هستند. از آن جا که استارتاپ ها در مراحل اولیه بیشتر به دنبال نشان دادن پتانسیل های رشد خود در بلند مدت هستند تا عملکرد ماهیانه، در اکثر مواقع بررسی های ماهیانه نیاز نیست.
با این حال، برای مدیریت روزانه مسائل مالی شرکت، بهتر است که یک صورت جریان وجوه عملیاتی 12 ماه در مدل مالی خودتان پیش بینی کنید. چرا؟ چون به سوالاتی پاسخ می دهد که صورت های مالی سالیانه نمی توانند پاسخ دهند. مثلا بسیار مهم هست که بتوانید زمان بندی دریافت ها و پرداخت ها را پیش بینی کنید و این کار با صورت های مالی سالیانه ممکن نیست.
علاوه بر این، این کار به شما کمک می کند تا بتوانید عملکرد واقعی شرکت با پیش بینی های که از قبل داشتید را بسنجید و در مواقع نیاز از هزینه های شرکت بکاهید و حتی پیش بینی کنید در ماه های آینده به چه میزان نقدینگی نیاز خواهید داشت.
برای پیش بینی جریان وجه نقد، می توانید به راحتی انواع ورودی ها و خروجی های نقدی شرکت را در یک فایل اکسل مشخص کنید؛ موجودی نقدی حال حاضرتان را مشخص کنید و ببینید تا پایان ماه چقدر باقی می ماند.
جدول زیر یک نمونه از این جدول است. شما همچنین می توانید یک ستون به آن اضاف کنید و در مقابل پیش بینی ها، ارقامی که در واقع اتفاق میافتند را وارد کنید. با این کار متوجه می شوید که چقدر و در کدام بخش ها پیش بینی های اشتباه داشته اید.
۳.سنجه های عملیاتی
در یک مدلی مالی استاندارد برای استارتاپ ها، سنجه های عملیاتی (KPI) در نظر گرفته می شود. این سنجه ها در واقع پارامتر های حیاتی عملکرد شرکت هستند.
سنجه ها نه تنها برای سرمایه گذاران بلکه برای صاحبان کسب و کار نیز مهم هستند. به کمک این سنجه ها شما می توانید عملکرد شرکت، راه های مختلف جذب مشتری، روش های کسب درآمد مختلف و ساختار های هزینه مختلف را بسنجید و همچنین تمام هدف خودتان و شرکت را بر یک هدف مشخص متمرکز خواهید کرد.
برخی سنجه ها مانند نرخ رشد فروش، حاشیه سود ناخالص ، فروش و سودآوری شرکت را نشان می دهند. برخی دیگر نیز مانند نرخ هزینه کرد، نقطه سربه سر سرمایه و … وضعیت نقدینگی را نشان می دهند. باید توجه داشت که در هر صنعت و هر شرکت سنجه ها متفاوت هستند.
برای مثال شرکت های SaaS عموما مواردی مانند ارزش عمر مشتری (LTV)، نرخ جذب مشتری (CAC) و یا نسبت این دو به هم را اندازه گیری می کنند. این سنجه ها برای شرکت های SaaS بسیار حیاتی هستند.
احتمالا برای شرکت و صنعتی که در آن مشغول به فعالیت هستید سنجه های دیگری وجود داشته باشد. کمی در اینترنت جست و جو کنید، به مهم ترین عوامل کسب و کارتان فکر کنید و مهم ترین ها برای خودتان و سرمایه گذاران را مشخص کنید. این موارد را به مدل مالی خودتان اضافه کنید تا یک مدل مالی استاندارد داشته باشید.
۴. صحت سنجی و سناریوها
تا به این جا به بررسی ملزومات یک مدل مالی استاندارد پرداختیم. اما هنوز کار ما تمام نشده است.
به نظر ارزش دارد که برای ایجاد نسخه های مختلف (سناریو) از مدل مالی خود وقت صرف کنید. کارآفرینان عموما افراد خوش بینی هستند که البته یک ویژگی شخصیتی خوب است زیرا در مواقعی که دیگران از میدان خارج می شوند آن ها با انرژی به مسیر خود ادامه می دهند.
اما متاسفانه ثابت شده است که زندگی کارآفرینانه در عمل بسیار ناامیدوارکننده تر از چیزی هست که در کاغذ ها(پیش بینی های مالی) آورده می شود. بنابراین پیشنهاد می کنیم که در کنار پیش بینی مالی اصلی خود، همیشه یک مدل “کم تر خوش بینانه” تهیه کنید.
چه اتفاقی می افتد اگر شش ماه دیگر محصول خود را به بازار عرضه کنید؟ چه اتفاقی می افتد اگر فروش محصول طبق انتظار پیش نرود؟ اگر هزینه های شما دو برابر پیش بینی های شما بشود چطور؟ این سوالات به شما کمک می کند تا بتوانید پیش بینی کنید در سناریو “کم تر خوش بینانه”، سود دهی و نیازهای مالی چگونه خواهند بود.
همچنین فراموش نکنید که سناریو “بهترین حالت” هم تعبیه کنید. به شما کمک خواهد کرد تا به سرمایه گذاران خود یک نما از پتانسیل های کسب و کار خود نشان دهید؛ و در ضمن، بد نیست بدانید تاثیرات مالی هدف گذاری های رویایی چگونه است.
در نهایت، برای اطمینان از داشتن یک مدل مالی استاندارد، یکسری تست های صحت سنجی را انجام دهید تا از اشتباهات رایج در مدل های مالی استارتاپ ها در امان بمانید. در ادامه به ده مورد از این اشتباهات رایج اشاره میکنیم:
• عدم تطابق بین مدل مالی و مدل کسب و کار: مدل مالی باید نمایانگر استراتژی های عمده کسب و کار باشد.
• افراط و یا تفریط در پیش بینی درآمدها: پیش بینی خودتان از فروش را مجددا بررسی کنید.
• نیاز تامین مالی غیر واضح: مطمئن شوید نقطه سربه سر را دقیق مشخص کرده اید.
• تکیه بر مفروضات غیر شفاف: شما باید بتوانید اعداد بیان شده را اثبات کنید.
• کارمندان ناکافی در پیش بینی ها: تعداد و هزینه های پرسنل را برای ساختن یک شرکت با رشد بسیار زیاد، دست پایین نگیرید.
• پیش بینی درآمد بدون تطبیق با اندازه بازار: درآمد شما نمی تواند از اندازه بازار بزرگ تر باشد.
• غفلت از هزینه های عملیاتی: مطمئن شوید هزینه های عملیاتی با استراتژی ها تطابق دارند.
• عدم تطابق هزینه ها عملیاتی با درآمدهای پیش بینی شده: مطمئن شوید هزینه ها به پشتوانه درآمد ها ایجاد شده اند.
• نمایش غیر واقعی سود خالص و ناخالص: در هنگام مذاکره با سرمایه گذاران، هر لحظه منتظر سوال درباره حاشیه سود فعلی و آتی باشید.
• غفلت از اهمیت سرمایه در گردش: اهمیت نحوه پرداخت در شیوه های تامین مالی را دست کم نگیرید.
