بورس اوراق بهادار نیویورک (NYSE) و نزدک Nasdaq صبح سه شنبه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به دلیل حمله تروریست‌ها به مرکز تجارت جهانی و پنتاگون برای انجام معاملات باز نشدند. ابتدا، پرواز شماره ۱۱ خطوط هوایی آمریکا در ساعت ۸:۴۶ صبح به برج شمالی مرکز تجارت جهانی برخورد کرد و پرواز ۱۷۵ خطوط هوایی یونایتد در ساعت ۹:۰۳ صبح به برج جنوبی کوبیده شد. برج‌ها تنها چند بلوک با وال استریت فاصله داشتند. بعداً صبح همان روز یک جت مسافربری به پنتاگون برخورد کرد و چهارمین هواپیمای ربوده شده که عازم واشنگتن دی سی بود، توسط مسافران در شنکسویل، پنسیلوانیا سقوط داده شد.
این رویداد غم انگیز بیستمین سالگرد خود را در ماه سپتامبر برگزار می‌کند. این حملات دو نماد قدرت مالی و نظامی آمریکا را به شدت تخریب یا نابود کرد و باعث مرگ نزدیک به ۳۰۰۰ نفر و زلزله‌ای در بازار سهام و اقتصاد جهان شد.
سالگرد ۱۱ سپتامبر امسال کمتر از دو هفته پس از خروج ایالات متحده از جنگ ۲۰ ساله در افغانستان برگزار می‌شد، جنگی که به دنبال حمله تروریستی ۱۱ سپتامبر صورت گرفت.
تاثیر ۱۱ سپتامبر بر بازار سهام ایالات متحده
واکنش بازار
با پیش بینی هرج و مرج در بازار، فروش از روی وحشت و کاهش فاجعه بار ارزش بازار، بورس‌های نیویورک و نزدک تا ۱۷ سپتامبر بسته شدند که طولانی‌ترین تعطیلی پس از رکود بزرگ بود. علاوه بر این، دفاتر بسیاری از کارگزاری‌ها و شرکت‌های مالی در مرکز تجارت جهانی قرار داشتند و قادر نبودند بلافاصله پس از سقوط هر دو برج و مرگ بسیاری از افراد دوباره فعالیت کنند.
در اولین روز معاملات بورس نیویورک پس از ۱۱ سپتامبر، داوجونز ۶۸۴ واحد سقوط کرد که معادل ۷.۱ درصد بود و در آن زمان رکورد بزرگترین ضرر در تاریخ بورس را برای یک روز معاملاتی ثبت کرد (با واکنش بازار در طول همه گیری جهانی ویروس کرونا، این رکورد تحت الشعاع قرار گرفته است). بسته شدن معاملات در روز جمعه به هفته‌ای پایان داد که بیشترین ضرر را در تاریخ بورس نیویورک شاهد بود. میانگین داوجونز بیش از ۱۴ درصد کاهش یافت، شاخص اس اند پی ۱۱ درصد سقوط کرد و نزدک ۱۶ درصد کاهش یافت. تخمین زده می‌شود که ۱.۴ تریلیون دلار از ارزش بازار در این مدت از دست رفت.
هنگام از سرگیری معاملات، فروش عمده سهام به شرکت‌های هواپیمایی و بیمه بیشترین ضربه را وارد کرد. بیشترین ضربه را خطوط هوایی آمریکن ایرلاینز و یونایتد ایرلاینز داشتند که هواپیماهای آنها برای حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر ربوده شدند. تأثیر فوری قابل توجه بود. قیمت طلا تقریباً ۶ درصد افزایش یافت و به ۲۸۷ دلار در هر اونس رسید که نشان دهنده عدم قطعیت و فرار به سمت دارایی‌های امن از سوی سرمایه گذاران عصبی است.
قیمت گاز و نفت نیز با افزایش نگرانی‌ها مبنی بر محدودیت واردات نفت از خاورمیانه افزایش یافت. در عرض یک هفته، این قیمتها به سطوح قبل از حمله بازگشتند زیرا هیچ حمله جدیدی رخ نداد و حمل نفت خام به ایالات متحده بدون وقفه ادامه یافت.
آسیب به خطوط هوایی و بیمه‌ها
در این بین سهام شرکت‌های هواپیمایی بدترین وضعیت را تجربه کردند. سهام شرکت هواپیمایی آمریکن ایرلاینز بین ۱۱ سپتامبر تا پایان ۱۷ سپتامبر ۳۹ درصد کاهش یافت و خطوط هوایی یونایتد ۴۲% درصد سقوط کرد.
گفته می‌شود که شرکت‌های بیمه سرانجام ۴۰ میلیارد دلار خسارت مربوط به حمله ۱۱ سپتامبر را پرداخت کردند. اکثر شرکت‌های بیمه از عوارض مالی ناشی از این حمله جان سالم به در بردند زیرا ذخایر نقدی کافی برای پوشش تعهدات در اختیار داشتند.
سرمایه گذاری در زمینه حفاظت
با این حال، برخی از بخش‌های بازار سهام پس از حملات ۱۱ سپتامبر دستاوردهای عمده‌ای تجربه کردند. برخی از شرکت‌های فناوری و همچنین پیمانکاران دفاعی و تسلیحاتی شاهد افزایش قیمت سهم خود بودند. بسیاری از خریداران، سرمایه گذارانی بودند که انتظار داشتند در صورت آماده شدن کشور برای جنگ طولانی علیه تروریسم، کسب و کارهای دولتی افزایش یابند. قیمت سهام شرکت‌های ارتباطی و دارویی نیز افزایش یافت.
در بازارهای آپشن، از جمله بورس آپشن برد شیکاگو، حجم پوت و کال به ترتیب افزایش یافت. پوت آپشن که به سرمایه گذار اجازه می‌دهد در صورت کاهش قیمت سهام خاص سود ببرد و کال آپشن به سرمایه گذار اجازه می‌دهد از سهامی که بالا می‌روند سود کسب کند. در کوتاه مدت، بسیاری از سرمایه گذارانی که این آپشن‌ها را خریداری کرده بودند، درآمد مناسبی کسب کردند.
بازار همچنان در معرض آسیب پذیری قرار دارد
حمله ۱۱ سپتامبر بازار سهام را برای یک هفته تعطیل کرد و آسیب پذیری آن را در برابر تخریب فیزیکی نشان داد. در حالی که ساختمان بورس نیویورک آسیب ندید، بسیاری از ارتباطات با سقوط دو برج تجاری قطع شدند.
برای مقابله با چنین رخدادهایی بورس نیویورک و سایر بورس‌ها گام‌های چشمگیری برای تقویت خود در برابر اختلالات فیزیکی برداشتند، از جمله حرکت به سمت تجارت الکترونیک. اگرچه این امر بازارهای ایالات متحده را در برابر حملات فیزیکی کمتر آسیب پذیر کرده است، اما آنها را در برابر یک حمله سایبری بزرگ آسیب پذیرتر کرده است. هاروی پیت Harvey Pitt، رئیس وقت کمیسیون اوراق بهادار و اوراق بهادار در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ می‌گوید: «همانطور که ما زندگی خود را دیجیتالی کرده‌ایم، که عموماً نعمت بزرگی بوده است، در همین حال بذرهایی برای نابودی بیشتر خود از منظر توانایی هک شدن سیستم های خود کاشته‌ایم. این اتفاق معادل امروزی حمله ۱۱ سپتامبر است. هر روز یک رویداد بالقوه «قوی سیاه» وجود دارد.»
جروم پاول Jerome Powell، رئیس فدرال رزرو، نظر مشابهی دارد. او در مصاحبه ای با CBS در ماه آوریل گفت که حملات سایبری به مهم‌ترین ریسک برای سیستم مالی تبدیل شده است، بیش از عواملی که منجر به بحران مالی ۲۰۰۸ شد.
بازار و اقتصاد در ۲۰ سال گذشته
در بلندمدت، بازار سهام و اقتصاد ایالات متحده علیرغم تاثیر منفی کوتاه مدت، از رشد قوی برخوردار بوده‌اند. در نزدیک به ۲۰ سال از ۱۱ سپتامبر، شاخص اس اند پی ۵۰۰ علیرغم دوره‌های کاهش شدید، از جمله بحران مالی ۲۰۰۷-۲۰۰۸، تقریباً چهار برابر رشد داشته است. اقتصاد ایالات متحده از اختلالات بزرگی که شامل رکود بزرگ از دسامبر ۲۰۰۷ تا ژوئن ۲۰۰۹ و پیامدهای اقتصادی ناشی از همه گیری کووید ۱۹ می‌شود جان سالم بدر برده است.
اما عواقب ناشی از ۱۱ سپتامبر هنوز برای ایالات متحده همچنان سنگین است. در دهه‌های آینده، مالیات دهندگان ممکن است تریلیون‌ها دلار به عنوان بدهی‌هایی که برای تأمین مالی جنگ‌های عراق و افغانستان استفاده شده بپردازند و بار آن را بر اقتصاد تحمیل کنند. به گفته موسسه واتسون در دانشگاه براون، در حالی که تأمین مالی جنگ با بدهی و نه مالیات صورت گرفته، مالیات دهندگان در حال حاضر نزدیک به ۱ تریلیون دلار به عنوان سود بهره برای تأمین مالی دو جنگ کمک کرده‌اند. انتظار می‌رود این هزینه‌ها تا سال ۲۰۳۰ به ۲ تریلیون دلار و تا سال ۲۰۵۰ به ۶.۵ تریلیون دلار برسد.
بیشتر بخوانید: اقتصادهای برتر جهان در سال ۲۰۵۰
نکات کلیدی
• حمله تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ با سقوط شدید در بازار سهام همراه بود و بورس ۱.۴ تریلیون دلار ارزش بازار خود را از دست داد.
• در اولین هفته معاملات پس از حملات، اس اند پی ۵۰۰ بیش از ۱۴ درصد سقوط کرد و قیمت طلا و نفت افزایش یافت.
• صنايعي كه بيشتر تحت تاثير قرار گرفتند عبارت بودند از: خطوط هوايي كه پروازهاي آنها متعاقباً متوقف شد و شرکت‌های بیمه که میلیاردها دلار به عنوان خسارت به قربانیان حملات و صاحبان اموال پرداخت کردند.
• بازار سهام ایالات متحده با وجود افت نسبتاً کوتاه مدت پس از حمله ۱۱ سپتامبر، طی ۲۰ سال گذشته رشد چشمگیری داشته است.
• ۲۰ سال پس از ۱۱ سپتامبر، بازار سهام امروز هم در معرض یک اختلال بزرگ قرار دارد.
• عواقب ناشی از ۱۱ سپتامبر ممکن است پس از صرف تریلیون‌ها دلار برای جنگ در عراق و افغانستان بر اقتصاد ایالات متحده و مالیات دهندگان در دهه‌های آینده تاثیر بگذارد.
