برخلاف بسیاری از هزینه هایی که در اقتصاد مورد بحث قرار می گیرند، هزینه فرصت لزوماً شامل پول نمی شود. هزینۀ فرصت هر اقدامی به سادگی بهترین جایگزین برای آن اقدام است: اگر انتخابی را که داشته اید نتوانید عملی کنید چه کار می کنید؟ مفهوم این نوع هزینه ها برای ایده ای که بیان می کند، هزینۀ واقعی هرچیزی مجموعه ای از تمام چیزهایی است که آن را رها کرده اید بسیار اهمیت دارد.
هزینۀ فرصت، تنها بهترین جایگزین بعدی و نه مجموعه جایگزین ها را برای اقدام در نظر گرفته و تمام تفاوت های میان هر دو انتخاب را بررسی می کند.
ما معمولاً هر روز با مفهوم این نوع هزینه، در ارتباط هستیم. برای مثال، گزینه های پیشنهادی برای یک روز بدون کاری شامل سینما رفتن، ماندن در خانه و تماشای بیسبال و صرف یک فنجان قهوه با دوستان می شود. انتخاب ِ رفتن به سینما به این معناست که هزینه فرصت آن عمل، انتخاب دوم است.
هزینه فرصت ضمنی در مقابل واضح
به طور کلی، انتخاب شامل دو نوع هزینه، می شود: ضمنی و واضح. هزینهای واضح، هزینههای پولی هستند درحالی که هزینههای ضمنی غیر ملموس و سخت در نظر گرفته می شوند. در برخی نمونه ها مانند برنامه های آخر هفته، مفهوم هزینه فرصت، شامل این هزینههای اشتباه یا هزینههای ضمنی می شود. اما در دیگر نمونه ها به مانند بیشینه سود کسب و کار، هزینه فرصت به تفاوت در تمام این نوع هزینه ضمنی و بیشتر هزینههای پولی واضح میان انتخاب اول و بهترین گزینۀ جایگزین بعدی بر می گردد.
تحلیل هزینۀ فرصت
مفهوم هزینه فرصت به طور ویژه بسیار مهم است زیرا در اقتصاد تقریباً تمام هزینههای شرکت ها شامل برخی هزینه های فرصت می شود. برای تصمیم گیری، باید سود و زیان ها را در نظر بگیریم و این کار را به وسیلۀ تحلیل مرزی انجام می دهیم. شرکت ها سود را به وسیله ی درآمد مرزی در برابر هزینههای مرزی اندازه گیری می کنند. با در نظر گرفتن هزینههای اجرایی، چه چیزی بیشترین پول را خواهد ساخت؟
هزینه فرصت یک سرمایه گذاری شامل تفاوت ها میان برگشت سرمایه انتخابی و برگشت سرمایه گذاری دیگر می شود.
علاوه بر این، افراد به طور روزانه هزینهای فرصت شخصی را اندازه گیری می کنند و این اغلب شامل بسیاری هزینههای ضمنی می شود. برای مثال، اندازه گیری پیشنهادهای شغلی شامل تحلیل بسیاری از بیمه ها تا دستمزدها می شود. یک شغل با درآمد بالا همیشه گزینۀ انتخابی نیست زیرا هنگامی که میزان پرداختی شما مانند سلامت، زمان استراحت، موقعیت، وظایف کاری و خوشحالی بالا باشد، مشاغل با درآمد کمتر مناسب تر به نظر می رسد. در این سناریو تفاوت در دستمزدها بخشی از هزینه فرصت و نه تمام آن خواهد بود. علاوه بر این، با اضافه کاری در یک شغل، دستمزد پیشنهادی بیشتری بدست می آید اما زمان بیشتری جهت انجام کارها خارج از محل کار مورد نیاز است که هزینه فرصت استخدام می باشد.