وقتی بحث انواع ساختارهای بازار به میان می‌آید، در یک سوی طیف، ساختار انحصار کامل قرار می‌گیرد که در آن تنها یک فروشنده، زمام بازار را در اختیار دارد، و در سوی دیگر طیف، ساختار رقابت کامل می‌ایستد که در آن برای کالاهای همسان، تعداد زیادی خریدار و فروشنده وجود دارد. آنچه اقتصاددانان از آن با عنوان «رقابت ناقص/غیرکامل» یاد می‌کنند، حوزه‌های میانی فراوانی را از جمله بازار رقابت انحصاری در برمی‌گیرد. رقابت ناقص، اشکال متفاوتی دارد و ویژگی‌های خاص یک بازار رقابت غیر کامل، پیامدهایی برای مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان بازار به بار می‌آورد.
ویژگی‌های بازار رقابت انحصاری
رقابت انحصاری، گونه‌ای از رقابت غیرکامل است. بازارهای رقابت انحصاری دارای چند مشخصه و ویژگی هستند:
- بنگاه‌های پرشمار: تعداد زیادی بنگاه در بازارهای رقابت انحصاری وجود دارد و این مشخصه‌ای است که این بازارها را از بازارهای انحصار کامل، متمایز می‌کند.
- وجود تمایز میان محصولات: اگرچه محصولات عرضه شده توسط بنگاه‌های مختلف در بازارهای رقابت انحصاری به‌اندازه‌ای مشابه هستند که می‌توانند جایگزین یکدیگر شوند؛ اما کاملاً یکسان و جانشین هم نیستند. این ویژگی نیز بازارهای رقابت انحصاری را از بازارهای رقابت کامل، متمایز می‌کند.
- ورود و خروج آزاد: بنگاه‌ها هنگامی که احساس کنند ورود به بازار رقابت انحصاری برایشان سودآور است می‌توانند آزادانه به آن وارد شوند و وقتی که هم احساس کنند دیگر سودی در کار نیستند، می‌توانند آزادانه از آن خارج شوند.
در اصل، دلیل نامیدن بازارهای رقابت انحصاری به این عنوان این است که بنگاه‌ها در این بازارها تا حدی بر سر به دست آوردن گروه‌های یکسانی از مشتریان با هم به رقابت می‌پردازند و محصول هر بنگاه نیز، کمی با محصولات سایر بنگاه‌ها متفاوت است. بنابراین می‌توان گفت در این بازارها هر یک از بنگاه‌ها درجه‌ای از انحصار و کنترل روی قیمت محصول خود دارند.
اثرات
بنگاه‌ها در بازارهای رقابت انحصاری به دلیل وجود تمایز میان محصولات (و در نتیجه قدرت بازار) قادرند محصولات خود را به قیمت‌هایی بالاتر از هزینه‌های نهایی تولید بفروشند؛ اما امکان ورود و خروج آزادانه به این بازارها موجب می‌شود سود اقتصادی بنگاه‌ها در بازارهای رقابت انحصاری به صفر نزدیک شود. علاوه بر این، بازارهای رقابت انحصاری از مسئله «مازاد تولید» رنج می‌برند. مازاد تولید به این معناست که این بنگاه‌ها نمی‌توانند به مقدار بهینه، کالا تولید کنند و باید تولید خود را افزایش دهند تا هزینه متوسط کل آن‌ها کاهش یابد. مازاد تولید و افزایش هزینه نهایی بنگاه‌ها در بازارهای رقابت انحصاری نشان می‌دهد که این نوع ساختار بازار از بیشینه کردن رفاه اجتماعی ناتوان است.
