ابر تورم اصطلاحی برای توصیف افزایش سریع، بیش از حد و خارج از کنترل قیمت‌های عمومی ‌در یک اقتصاد است. در حالی که تورم معیاری از سرعت افزایش قیمت کالاها و خدمات است، اما ابر تورم یعنی تورمی که به سرعت در حال افزایش است و به طور معمول این افزایش باید بیش از ۵۰% در ماه باشد.
گرچه ابر تورم یک اتفاق نادر برای اقتصادهای توسعه یافته است، اما در طول تاریخ بارها در کشورهایی مانند چین، آلمان، روسیه، مجارستان و آرژانتین رخ داده است.

ابر تورم چیست؟

شناخت ابر تورم

ابر تورم زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت‌ها در طی یک دوره زمانی بیش از ۵۰% در ماه افزایش داشته باشند. برای مقایسه خوب است بدانید که طبق آمار، نرخ تورم ایالات متحده که با شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) اندازه گیری می‌شود معمولاً کمتر از ۲% در سال است. CPI صرفاً نمایه‌ای از قیمت‌های یک سبد کالا و خدمات منتخب است. تورم بیش از حد باعث می‌شود که مصرف کنندگان و مشاغل به دلیل گرانی بیشتر به پول بیشتری برای خرید محصولات نیاز داشته باشند.
در حالی که تورم طبیعی از منظر افزایش قیمت ماهانه محاسبه می‌شود، ابر تورم با توجه به افزایش قیمت‌های نمایی بصورت روزانه اندازه گیری می‌شود که می‌تواند به ۵ تا ۱۰ درصد در روز نزدیک شود. ابر تورم زمانی اتفاق می‌افتد که نرخ تورم برای مدت یک ماه بیش از ۵۰% باشد.
تصور کنید که هزینه خرید مواد غذایی از ۵۰۰ دلار در هفته به ۷۵۰ دلار در هفته طی ماه آینده و به ۱۱۲۵ دلار در ماه بعد و به همین منوال ادامه یابد. اگر دستمزدها متناسب با نرخ تورم نباشند، سطح زندگی مردم پایین می‌آید زیرا آنها توانایی پرداخت هزینه‌های اساسی زندگی خود را ندارند.
تورم بیش از حد می‌تواند عواقب زیادی برای اقتصاد به همراه داشته باشد. به دلیل افزایش قیمت‌ها، ممکن است افراد کالاهایی از جمله مواد فاسدشدنی مانند مواد غذایی را احتکار کنند که به نوبه خود می‌تواند منجر به کمبود عرضه مواد غذایی شود. وقتی قیمت‌ها بیش از حد افزایش می‌یابند، پول نقد یا پس انداز سپرده شده در بانک‌ها کم ارزش یا بی ارزش می‌شود، زیرا قدرت خرید پول به مراتب کمتر از گذشته است. همچنین وضعیت مالی مصرف کنندگان خراب می‌شود که می‌تواند منجر به ورشکستگی شود.
همچنین، ممکن است افراد پول خود را در موسسات مالی و بانک‌ها واریز نکنند که منجر به کاهش قدرت وام دهی می‌شود. اگر مصرف کنندگان و مشاغل نتوانند پولی پرداخت کنند، درآمد مالیاتی نیز کاهش می‌یابد که این امر می‌تواند منجر به عدم ارائه خدمات توسط دولت‌ها شود.

چرا ابر تورم رخ می‌دهد

اگرچه افزایش تورم به دلایل مختلفی می‌تواند رخ دهد، اما در زیر چند مورد از متداول‌ترین علل ابر تورم ذکر شده است.

پول اضافی

ابر تورم در هنگامه بحران شدید اقتصادی و رکود رخ می‌دهد. رکود، دوره طولانی اقتصاد انقباضی است، به این معنی که نرخ رشد در طی آن دوره منفی است. رکود اقتصادی معمولاً یک دوره رشد منفی است که بیش از دو فصل یا شش ماه اتفاق می‌افتد. از طرف دیگر، رکود می‌تواند سال‌ها طول بکشد اما همچنین عامل بیکاری بسیار بالا، ورشکستگی شرکت‌ها و اشخاص، تولید محصول کمتر، وام کمتر یا اعتبار کمتر است. پاسخ به رکود معمولاً از طریق افزایش حجم پول توسط بانک مرکزی اتفاق می‌افتد. این پول اضافی برای تشویق بانک‌ها به دادن وام به مصرف کنندگان و مشاغل برای ایجاد هزینه و سرمایه گذاری در نظر گرفته می‌شود.
با این حال، اگر افزایش خلق پول با رشد اقتصادی که توسط تولید ناخالص داخلی (GDP) اندازه گیری می‌شود پشتیبانی نشود، نتیجه می‌تواند منجر به ابر تورم شود. اگر تولید ناخالص داخلی که معیاری برای تولید کالاها و خدمات در یک اقتصاد است، رشد نکند، مشاغل برای افزایش سود و پایدار ماندن، قیمت‌ها را افزایش می‌دهند. از آنجا که مصرف کنندگان پول بیشتری دارند، قیمت‌های بالاتری را پرداخت می‌کنند که منجر به تورم بیشتر می‌شود. با وخیم‌تر شدن اقتصاد، شرکت‌ها نرخ‌ها را بالاتر می‌برند، هزینه‌های بیشتری از سوی مصرف کنندگان پرداخت می‌شود و بانک مرکزی پول بیشتری چاپ می‌کند که منجر به چرخه معیوب ابر تورم می‌شود.

بیشتر بخوانید: ۱۰ پیش بینی از اقتصاد جهان برای ۱۰ سال آینده

از دست دادن اطمینان به اقتصاد یا سیستم پولی

در زمان جنگ، ابر تورم زمانی اتفاق می‌افتد که اعتماد به پول کشور و توانایی بانک مرکزی در حفظ ارزش واحد پول از بین می‌رود. شرکت‌ها برای فروش کالا در داخل و خارج از کشور با افزایش قیمت‌ها، حق ریسک پذیرش ارز ملی را از مشتریان طلب می‌کنند. نتیجه می‌تواند منجر به افزایش نمایی قیمت یا تورم بیش از حد شود.
اگر یک دولت به درستی مدیریت نشود، شهروندان اعتماد به ارزش پول کشورشان را از دست می‌دهند. هنگامی ‌که پول ملی کم ارزش یا بی ارزش می‌شود، افراد شروع به احتکار کالاهای با ارزش می‌کنند. با شروع افزایش قیمت، کالاهای اساسی مانند غذا و سوخت کمیاب می‌شوند و قیمت‌ها را به صورت تصاعدی افزایش می‌دهند. در پاسخ به این موضوع، دولت مجبور است پول بیشتری چاپ کند تا ثبات قیمت‌ها و نقدینگی را تأمین کند که این مسئله فقط مشکلات را تشدید می‌کند.
اغلب اوقات، عدم اطمینان بشکل خروج سرمایه از کشور در زمان آشفتگی اقتصادی و جنگ منعکس می‌شود. وقتی این خروج‌ سرمایه اتفاق می‌افتد، توان ارزی کشور کاهش می‌یابد زیرا سرمایه گذاران در ازای سرمایه گذاری‌ در کشور دیگر، سرمایه‌های کشورشان را می‌فروشند. بانک مرکزی اغلب کنترل‌های سرمایهای را اعمال می‌کند که شامل ممنوعیت انتقال پول به خارج از کشور است.

مثالی از ابر تورم

یکی از ابر تورم‌های ویرانگر و طولانی مدت در یوگسلاوی سابق در دهه ۱۹۹۰ اتفاق افتاد. در آستانه تجزیه کشور، یوگسلاوی تورم سالانه ۷۵% را تجربه می‌کرد. همان زمان مشخص شد كه رهبر وقت منطقه صربستان یعنی اسلوبودان میلوشویچ Slobodan Milosevic، با اعطای ۱.۴ میلیارد دلار وام به نزدیكان خود، خزانه ملی را غارت كرده است.
این سرقت، بانک مرکزی را مجبور به چاپ مبالغ زیادی پول کرد تا بتواند تعهدات مالی خود را ایفا کند. ابر تورم به سرعت اقتصاد را در بر گرفت و آنچه از ثروت کشور باقی مانده بود را از بین برد و مردم را مجبور به خرید و فروش کالا کرد. نرخ تورم هر روز تقریباً دو برابر می‌شد تا جایی که به نرخ غیر قابل درک ۳۰۰ میلیون درصد در ماه رسید. بانک مرکزی مجبور بود برای سرپا ماندن دولت پول بیشتری چاپ کند که باعث تشدید تورم می‌شد.
دولت به سرعت کنترل تولید و دستمزدها را در دست گرفت که منجر به کمبود مواد غذایی شد. درآمد بیش از ۵۰% کاهش یافت و تولید متوقف شد. سرانجام دولت مارک آلمان را جایگزین واحد پول خود کرد که به ثبات اقتصاد کمک کرد.

بیشتر بدانید: آیا هنوز سرمایه گذاری در طلا مفید است؟

نکات کلیدی

• ابر تورم اصطلاحی برای توصیف افزایش سریع، بیش از حد و خارج از کنترل قیمت‌ها در یک اقتصاد است.
• تورم بیش از حد می‌تواند در زمان جنگ و آشفتگی اقتصادی و در همراهی با بانک مرکزی‌ای که مقدار زیادی پول چاپ می‌کند رخ دهد.
• ابر تورم می‌تواند باعث افزایش قیمت شدید کالاهای اساسی از جمله مواد غذایی و سوخت شود.
• در حالی که ابر تورم نادر است، اما در صورت رخ دادن می‌تواند بسرعت از کنترل خارج شود.