رشد انفجاری و جنجال‌های مداوم شرکت اوبر تکنولوژیز Uber Techomlogies آن را به یکی از جذاب‌ترین شرکت‌های نوظهور در دهه گذشته تبدیل کرده است. اپلیکیشن جهانی اشتراک گذاری سفر که در سال ۲۰۰۹ تأسیس شد، تصور ما از حمل و نقل مدرن را تغییر داد و در یک برهه تبدیل به با ارزش‌ترین شرکت استارت آپ خصوصی در جهان شد. ده سال پس از تاسیس اوبر، این شرکت در ۹ مه ۲۰۱۹، در بازار بورس عرضه شد.
داستان موفقیت شرکت اوبر
تاریخچه اوبر: پاریس و رشد سریع
داستان اوبر در شهر پاریس و سال ۲۰۰۸ آغاز شد. دو دوست، تراویس کالانیکTravis Kalanick و گرت کمپGarrett Camp در لو وب LeWeb شرکت داشتند، لو وب یک کنفرانس فناوری سالانه است که مجله اکونومیست آن را چنین توصیف می‌کند: «جایی که انقلابیون برای طرح ریزی آینده دور هم جمع می‌شوند.»
در سال ۲۰۰۷، هر دو نفر استارت آپ‌های خود را فروخته بودند، کالانیک استارت آپ رد اسووش Red Swoosh را به آکادمی تکنولوژیز Akamai Technologies به قیمت ۱۹ میلیون دلار فروخته بود در حالی كه کمپ استارت آپ استامبل آپن Camp StumbleUpon را به ای بی eBay به مبلغ ۷۵ میلیون دلار فروخته بود.
ایده اوبر یک شب زمستانی در جریان کنفرانس متولد شد، زمانی که این دو نفر نتوانستند تاکسی بگیرند. اوبر بر اساس یک ایده واحد تاسیس شد: «اگر بتوانید از طریق تلفن خود تاکسی بگیرید چه می‌شود؟» در ابتدا این ایده برای یک سرویس اشتراک زمانی لیموزین بود که از طریق اپلیکیشن قابل دسترس بود. پس از کنفرانس، کارآفرینان راه‌های جداگانه خود را دنبال کردند، اما هنگامی که کمپ به سانفرانسیسکو بازگشت همچنان به بررسی ایده ادامه داد و دامنه اینترنتی اوبر دات کام را خریداری کرد.
اوبرکب: آغاز راه
در سال ۲۰۰۹، کمپ هنوز مدیرعامل استامپل آپن StumbleUpon بود، اما او کار بر روی نمونه اولیه اوبرکب UberCab را به عنوان یک پروژه جانبی آغاز کرد. در تابستان همان سال، کمپ کالانیک را متقاعد کرد که به عنوان «شتاب دهنده» اصلی به اوبرکب ملحق شود. این سرویس در اوایل سال ۲۰۱۰ و فقط با استفاده از سه اتومبیل در نیویورک آزمایش شد و راه اندازی رسمی آن در در ماه مه همان سال در شهر سانفرانسیسکو انجام شد.
رایان گریوز Ryan Graves که مدیر کل اوبر و از شخصیت‌های مهم شرکت در مراحل ابتدایی بود در آگوست ۲۰۱۰ مدیر عامل اوبر شد. در دسامبر ۲۰۱۰، کالانیک بار دیگر مسئولیت مدیرعاملی را بر عهده گرفت، در حالی که گریوز نقش مدیر ارشد اجرایی و عضو هیئت مدیره را بر عهده گرفت.
سهولت و سادگی سفارش خودرو به محبوبیت روزافزون اپ دامن زد. با زدن یک دکمه می‌توانستید یک خودرو سواری سفارش داده، با جی پی اس GPS مکان را مشخص کرده و هزینه به طور خودکار از حساب کاربری شما کسر می‌شد. این استارت آپ مستقر در سانفرانسیسکو به سرعت به یکی از داغ‌ترین شرکت‌ها تبدیل شد و به سرعت رشد کرد. اوبر در سال ۲۰۱۰ فعالیت رسمی را آغاز کرد و فقط دو سال بعد در سال ۲۰۱۱، پا به شهر پاریس گذاشت، جایی که ایده اوبر برای اولین بار در آن ریشه گرفته بود.
بیشتر بدانید: نحوه سرمایه گذاری در شرکت‌های حوزه فناوری
ارزیابی شرکت اوبر: دور جمع آوری بودجه
پنج سال اول: ۲۰۰۹-۲۰۱۳
پس از شروع در سال ۲۰۰۹ و راه اندازی اولین سرویس خود در سال ۲۰۱۰، تا اکتبر ۲۰۱۰، این شرکت اولین بودجه عمده خود را به ارزش ۱.۲۵ میلیون دلار در یک رویداد جمع آوری بودجه دریافت کرد. در آن زمان، اوبر در فهرست بسیاری از سرمایه گذاران قرار داشت. ۲۰۱۱ یک سال حیاتی برای رشد اوبر بود. در اوایل سال، این شرکت ۱۱ میلیون دلار بودجه سری آ از رویداد بنچمارک کپیتال Benchmark Capital جمع آوری کرد و به نیویورک، سیاتل، بوستون، شیکاگو، واشنگتن دی سی و همچنین خارج از ایالات متحده و شهر پاریس گسترش یافت.
در دسامبر و در کنفرانس لو وب ۲۰۱۱، کالانیک اعلام کرد که اوبر ۳۷ میلیون دلار بودجه سری بی از منلو ونچرز Menlo Ventures، جف بزوس Jeff Bezos و گلدمن ساکس Goldman Sachs جمع آوری کرده است. در سال ۲۰۱۲ شرکت با معرفی اوبر اکس UberX که خودروهای هیبریدی ارزان‌تر را به عنوان جایگزینی برای سرویس اتومبیل بلک ارائه می‌کرد، دایره فعالیت خود را گسترش داد.
بودجه اضافی: ۲۰۱۴ تا کنون
در ژوئیه ۲۰۱۵، اوبر با ارزش‌ترین ارزش استارت آپ در جهان شناخته می‌شد و ارزش آن پس از دور تأمین اعتبار، ۵۱ میلیارد دلار بود. در ژوئن ۲۰۱۶، اوبر ۳.۵ میلیارد دلار از صندوق ثروت عربستان سعودی دریافت کرد.
با رشد سریع اوبر، جنجال‌های بسیاری پیرامون آن به وجود آمد که ارزش شرکت را از ۷۰ میلیارد دلار به ۴۸ میلیارد دلار در دور بودجه ژانویه ۲۰۱۸ کاهش داد. در تاریخ ۲۳ مه ۲۰۱۸، شرکت پیشنهاد مناقصه جدیدی را اعلام کرد که ارزش اوبر را به ۶۲ میلیارد دلار می‌رساند.
در آوریل ۲۰۱۷، اوبر برای اولین بار در مورد امور مالی خود به بلومبرگ گزارش داد و ضرر جهانی ۳.۸ میلیارد دلاری برای سال ۲۰۱۶ ثبت کرد. این امر شامل ضرر و زیان حاصل از فعالیت در چین بود که بدون آن، خالص ضرر برابر با ۲.۸ میلیارد دلار بود. این شرکت همچنین به بلومبرگ گفت که هرچه بیشتر به اوبرپول UberPoll (خدمات اشتراک گذاری خودرو) روی بیاورد، درآمدش سریعتر رشد می‌کند و این تغییر سه ماهه چهارم ۲۰۱۶ با افزایش درآمد ۷۶% و کاهش زیان ۵% به فصلی درخشان تبدیل نموده است.
در سال ۲۰۱۸، گروه سافت بانک Softbank ژاپن، به همراه گروهی از سرمایه گذاران از جمله گروه سرمایه گذاری دراگونیر Dragoneer، پیشنهاد خرید ۲۰ درصد از سهام اوبر با قیمتی ۳۰% پایین‌تر از قیمت روز را دادند. گزارش شده است که طبق این قرارداد ۱۵ درصد به سافت بانک واگذار شده در حالی که اوبر متحدی قدرتمند در آسیا به دست آورد که می‌تواند پس از چند اقدام اشتباه، در جهت تغییر روند شرکت کمک شایانی باشد. گزارش شده که ۵% سهام باقیمانده به سرمایه گذاران دیگر گروه اختصاص یافته است.
عرضه اولیه اوبر: ناامید کننده
عرضه اولیه شرکت اوبر عنوان بزرگترین ضرر روز اول در تاریخ ایالات متحده را به نام خود ثبت کرد. در آن زمان اوبر توسط تحلیلگران وال استریت ۱۲۰ میلیارد دلار ارزش گذاری شد، که باعث می‌شد عنوان بزرگترین عرضه اولیه تا آن زمان را به خود اختصاص دهد. اما پس از عرضه، ارزش بازار اوبر به ۶۹ میلیارد دلار کاهش یافت که آن را به بزرگترین سقوط پس از عرضه اولیه تبدیل کرد.
در سال ۲۰۲۰، اوبر برای رسیدن به سودآوری دچار مشکل شد که دلیل عمده آن کاهش سفر پس از پاندمی کرونا بود.
جنجال فرهنگ اوبر: کالانیک خارج، خسروشاهی وارد
سال ۲۰۱۷ برای اوبر سال سختی بود. این مشکلات در ماه فوریه و هنگامی آغاز شد که یک مهندس زن سابق اوبر در پستی ۳۰۰۰ کلمه‌ای این شرکت را به دلیل فرهنگ جنسیتی خود مورد حمله قرار داد. در این مطلب ادعا شد که فرهنگ سازمانی اوبر برای اکثر افراد بسیار خصمانه، جنسیت زده و کاملاً آزار دهنده است.
این پست به سرعت وایرال شد و تعدادی از کارمندان سطح بالا به دلایل مربوط به این ادعاها اخراج شدند یا استعفاء دادند. به دنبال آن، هیئت مدیره خواستار یک تحقیق داخلی شد که به «تحقیقات هولدر» معروف شد (این تحقیقات توسط دادستان کل سابق اریک هولدر Eric Holder انجام می‌شد). تحقیقات منجر به ۴۷ توصیه برای بهبود فرهنگ و محیط کار شد، و بنا به گفته اوبر باعث اخراج بیش از ۲۰ نفر از کارکنان شرکت گردید.
در ماه‌های بعدی شرکت و مدیرعامل آن درگیر رسوایی‌هایی دیگری شدند. نامه‌هایی به مطبوعات ارسال شد که تأیید می‌کرد نگرش‌های جنسیتی از بالا به پایین و از طرف خود کالانیک صورت می‌گیرد. وی همچنین درگیر بحث ویدئویی با یک راننده اوبر در مورد کاهش نرخ کرایه شد، که باعث تنزل جایگاه وی در نزد عموم مردم شد.
همزمان، اوبر توسط آلفابت Alphabet و ویمو Waymo مورد شکایت قرار گرفت و ادعا شد که یک کارمند سابق آنها اسرار مربوط به فناوری خودران را سرقت کرده است. این پرونده در اوایل سال ۲۰۱۸ حل و فصل شد. علاوه بر این، نیویورک تایمز فاش کرد که اوبر از ویژگی‌ای استفاده کرده است که به آن این امکان را می دهد تا در مناطق غیرقانونی فعالیت کند.
در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۷، کالانیک پس از شورش سهامداران استعفا داد. کمی بیش از دو ماه بعد اعلام شد که دارا خسروشاهی – مدیرعامل وقت اکسپدیا Expedia – قدرت را به دست خواهد گرفت. خسروشاهی در سال ۱۹۷۸ به همراه والدینش برای فرار از انقلاب ایران به نیویورک مهاجرت کردند. وی کار خود را در امور مالی در یک بانک سرمایه گذاری آغاز کرد و سرانجام مدیر مالی اینتراکتیو کورپ InterActiveCorp شد، سمتی که هفت سال در آن مشغول بود قبل از اینکه مدیرعامل اکسپدیا شود. در سال ۲۰۲۱، دارا خسروشاهی همچنان مدیر عامل اوبر است.
تاریخچه چالش‌های حقوقی و سیاست گذاری اوبر
اوبر در حین گسترش با مقاومت شدید صنعت تاکسیرانی و نهادهای نظارتی دولتی روبرو شده است. این شرکت به عنوان بخشی از استراتژی خود برای كاستن از مخالفت، دیوید پلوف David Plouffe، استراتژیست برجسته سیاسی و بازرگانی که در کمپین انتخاباتی ریاست جمهوری اوباما در سال ۲۰۰۸ فعالیت می‌کرد را استخدام نمود. در ادامه برخی از چالش‌های برجسته اوبر را مرور می‌کنیم.
دستور توقف و انصراف اوبر
در اکتبر ۲۰۱۰، این شرکت از طرف آژانس حمل و نقل شهرداری سانفرانسیسکو دستور توقف و انصراف دریافت کرد. یکی از اصلی‌ترین مواردی که ذکر شد استفاده از کلمه «کابین» در نام اوبرکب بود. این شرکت تازه وارد بلافاصله با تغییر نام اوبرکب به اوبر موضوع را فیصله داد و دامنه اوبر دات کام را از گروه موسیقی یونیورسال Universal Music Group خریداری کرد.
الگوریتم قيمت
اوبر از الگوریتمی خودکار برای افزایش قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا در بازار استفاده می‌کند. در شب سال نو ۲۰۱۱، قیمت‌ها تا ۷ برابر نرخ استاندارد افزایش یافت و باعث بازخورد منفی در بین کاربران شد. افزایش قیمت طی طوفان نیویورک باعث خشم دوباره کاربران در دسامبر ۲۰۱۳ شد. اخیراً اوبر متعهد شده که حداکثر قیمت را محدود کند.
در سال ۲۰۱۴، رانندگان تاکسی در لندن، برلین، پاریس و مادرید اعتراضات گسترده‌ای علیه اوبر انجام دادند. شرکت‌های تاکسیرانی ادعا کردند از آنجا که اوبر از هزینه‌های کلان گواهینامه مخصوص معاف است و قوانین محلی را دور می‌زند، رقابت ناعادلانه‌ای ایجاد شده است. رسیدگی به این پرونده در دادگاه عالی اروپا در دسامبر ۲۰۱۶ انجام شد. اوبر مجوز فعالیت خود را در لندن از دست داد، جایی که این شرکت در اکتبر ۲۰۱۷ حدود ۴۰۰ هزار راننده ثبت شده داشت.
سازمان حمل و نقل لندن گفت اوبر برای داشتن مجوز واجد شرایط نیست، در حالی که اوبر گفت که محدود شدن انتخاب مصرف کنندگان ناامید کننده است. در تاریخ ۲۶ ژوئن ۲۰۱۸، قاضی لندن این ممنوعیت را لغو کرد و در واقع به اوبر اجازه داد تحت یک مجوز ۱۵ ماهه شرطی فعالیت کند.
مزایای راننده و پرداخت عادلانه
در نیویورک چنین به نظر رسید که اوبر به اشتباه بر اساس درآمد قبل از مالیات، کمیسیون رانندگان را کسر کرده، اتفاقی که ده‌ها میلیون دلار برای رانندگان نیویورکی هزینه داشته است. شرکت گفت که این یک خطای حسابداری است و متعهد شد که در اسرع وقت کمیسیون رانندگان خود را پرداخت کند.
این مسئله سوالاتی را در مورد اینکه چه کسی در پایان مالیات را پرداخت می‌کند ایجاد کرده است. مدتی است که گروه‌های حمایت از رانندگان استدلال می‌کنند که اوبر از پرداخت مالیات بر هزینه رانندگان خود اجتناب می‌کند، چیزی که نیویورک تایمز شواهدی برای اثبات آن یافته است. این مقاله تخمین زده است که این رویه ممکن است صدها میلیون دلار برای رانندگان هزینه داشته باشد.
در تاریخ ۱۳ ژوئن ۲۰۱۷، قاضی نیویورک حکم داد که رانندگان اوبر برخلاف ادعای اوبر که پیمانکار مستقل هستند باید در موارد خاص به عنوان کارمند در نظر گرفته شوند. این تصمیم راه برای دریافت مزایای کارکنان از سوی رانندگان را باز می‌کند که احتمالاً تأثیر قابل توجهی بر سود شرکت خواهد داشت.
در همین حال، کالیفرنیا در انتخابات نوامبر سال ۲۰۲۰ پیشنهاد ۲۲ را تصویب کرد، که به شرکت‌هایی مانند اوبر اجازه می‌دهد تا کارگران خود را به عنوان پیمانکاران مستقل و نه به عنوان کارمندان تمام وقت طبقه بندی کنند.
رقابت اوبر با لیفت Lyft
رقابت بین اوبر و نزدیکترین رقیب آن یعنی لیفت بسیار شدید بوده است. در سال ۲۰۱۴، اوبر و لیفت ادعا کردند که رانندگان و کارمندان با رزرو و لغو مرتب تاکسی در اپلیکیشن طرف مقابل، دست به خرابکاری می‌زنند. کالانیک همچنین صراحتاً به تلاش در زمینه تضعیف اقدامات جمع آوری بودجه از سوی لیفت اقرار کرد.
خریدهای اوبر
اوبر ایتز
اوبر یک برنامه تحویل غذا به نام اوبر ایتز UberEats را راه اندازی کرده است. اوبر همچنین اوبرپول را ارائه کرده که به رانندگان امکان می‌دهد چندین مسافر را در یک مسیر برنامه ریزی شده سوار کنند. این گزینه نسبت به اوبر اکس و اوبر بلک برای مسافرین ارزان‌تر تمام می‌شود. در سال ۲۰۱۷، این شرکت با همکاری بانک بارکلیز Barclays کارت پاداش در ایالات متحده ارائه کرد.
لایم
در تاریخ ۹ ژوئیه ۲۰۱۸، اوبر اعلام کرد که اوبر در شرکت اجاره اسکوتر برقی لایم Lime، با همکاری گوگل سرمایه گذاری می‌کند. لایم در سال ۲۰۱۷ تأسیس شد و تاکنون ۴۶۷ میلیون دلار درآمد کسب کرده است. این اسکوترهای سبک در تمام شهرها برای اجاره در دسترس هستند و مشتریان پس از استفاده، آنها را در مقصد خود برای استفاده نفر بعدی رها می‌کنند. لایم یک مدل تجاری مبتنی بر انرژی پاک و آسایش کاربر فراهم کرده است.
این معامله بخشی از یک دور سرمایه گذاری ۳۳۵ میلیون دلاری است و ارزش این کسب و کار ۱.۱ میلیارد دلار است. اوبر قصد دارد لایم را از طریق اپلیکیشن خود تبلیغ کند و لوگوی خود را روی اسکوترها نصب کند. اوبر تلاش مشابهی را با استارت آپ جامپ بایکز JUMP Bikes انجام داده بود قبل از اینکه این استارت آپ را با قیمت نزدیک به ۲۰۰ میلیون دلار در آوریل ۲۰۱۸ خریداری کند.
پست میتس
یکی دیگر از خریدهای برجسته در ژوئیه سال ۲۰۲۰ اتفاق افتاد، زمانی که اوبر اعلام کرد در یک معامله، سهام برنامه تحویل غذای پست میتس Postmates را با مبلغ ۲.۶۵ میلیارد دلار خریداری می‌کند. با ادامه رشد صنعت تحویل غذا، این خرید یک حرکت استراتژیک به منظور جبران ضرر و زیان بخش اشتراک سفر بود که مخصوصاً در طی همه گیری کرونا با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کرد. سهام اوبر پس از خرید پست میتس به بالاترین حد خود رسید.
ماشین‌های خودران اوبر
اوبر نیز مانند گوگل، اپل و تسلا موتورز در زمینه خودروهای خودران پیشرو بوده است. با این حال، راه برای اوبر ناهموار بود و شروع آن به شکایت سال ۲۰۱۸ ویمو از اوبر به دلیل سرقت فناوری خودران بر می‌گردد، اتفاقی که در همان سال اخراج بنیانگذار و مدیرعامل اوبر رخ داد.
اوبر در مارس ۲۰۱۸ بدترین گرفتاری خود در این زمینه را داشت، زمانی که یک اتومبیل خودران به یک عابر پیاده برخورد کرد و باعث مرگ او شد. این رخداد باعث شد شرکت به طور موقت تمام آزمایشها را به حالت تعلیق درآورد. در ماه مه ۲۰۱۸، اوبر اعلام کرد که برنامه آزمایش خود در آریزونا را متوقف می‌کند اما آن را در مناطق دیگر ادامه می‌دهد.
در دسامبر سال ۲۰۲۰، اعلام شد که اوبر تجارت اتومبیل خودران خود را به آئورا اینوویشن Aurora Innovations، استارت آپی واقع در سانفرانسیسکو که توسط مهندس ارشد سابق ویمو راه اندازی شده می‌فروشد. تا آن زمان اوبر بیش از ۱ میلیارد دلار در این حوزه سرمایه گذاری کرده بود.
نکات کلیدی
اوبر زمانی ارزشمندترین استارتاپ جهان بود که حمل و نقل مدرن امروزی را با سیستم اشتراک سفر خود به چالش کشید. اگرچه همه گیری کووید ۱۹ موجب اختلال در برنامه‌های سودآوری اوبر شده و زیان بزرگی به این شرکت تحمیل کرده است، اما سرمایه گذاری‌های استراتژیک این شرکت در بازوی تحویل غذای اوبر ایتز و همچنین برنده شدن اخیر آن در ماجرای کالیفرنیا ۲۲ اتفاقات خوبی برای شرکت رقم زده است. شاید به زودی زمان مشخص کند که آیا خسروشاهی می‌تواند ارزش اوبر را به ۱۲۰ میلیارد دلار پیش بینی شده برساند یا خیر.
• اوبر بزرگترین شرکت اشتراک سفر جهان، در سال ۲۰۰۹ تاسیس شد و با رشدی سریع به ارزشمندترین استارت آپ جهان تبدیل شد.
• در سال ۲۰۱۷، فرهنگ سازمانی اوبر به دلیل خصمانه بودن، تبعیض جنسی و توهین آمیز بودن مورد هجمه قرار گرفت و نتیجه آن تحقیق گسترده درباره شرکت بود. تراویس کالانیک Travis Kalanick مدیر عامل شرکت به همراه بیش از ۲۰ کارمند مجبور به استعفا شدند.
• عرضه اولیه اوبر یکی از مورد انتظارترین‌ها بود و سرمایه گذاران وال استریت ارزش این شرکت را تا ۱۲۰ میلیارد دلار تخمین می‌زدند. این شرکت در تاریخ ۹ مه ۲۰۱۹ در بورس عرضه شد اما قیمت سقوط کرد و اوبر بزرگترین ضرر دلاری روز اول فعالیت در تاریخ بورس آمریکا را رقم زد.
• از آن زمان به بعد اوبر روی سودآوری خود کار کرده و خرید برخی از شرکت‌های مطرح از جمله لایم Lime، جامپ بایکز JUMP Bikes و پست میتز Postmates را به پایان رسانده است. اوبر بخش مورد توجه خودران خود را در سال ۲۰۲۰ به فروش رساند.
• ارزش بازار فعلی اوبر در ژانویه ۲۰۲۱ برابر با ۹۸.۷۴ میلیارد دلار است.
